بررسی تکمیل دافع حشرات پارچه پنبه ای توسط مواد طبیعی

حشرات به دلیل مزاحمت های بسیار با گزش و نیش خود برای انسان و هم چنین انتقال عوامل بیماری زا به روش های مختلف و ایجاد اپیدمی های بزرگ، از بزرگ ترین نگرانی های سلامت عمومی انسان ها به شمار می آیند. تعداد کمی از بیماری هایی که توسط حشرات منتقل می شوند، به وسیله واکسیناسیون قابل پیشگیری هستند. با توجه به افزایش آگاهی افراد از سلامت و قوانین بهداشتی و با توجه به اثرات سوء حشره کش ها بر سلامت انسان و محیط زیست، استفاده از منسوجات دافع حشره می تواند نقش مهمی در تأمین امنیت انسان داشته باشد. در این تحقیق تکمیل دافع حشره، با توجه به مصرف عمده منسوج پنبه ای به عنوان ملحفه و هم چنین لباس فصول گرم، بر روی کالای پنبه ای انجام شد. با توجه به اینکه منسوجات در تماس با پوست هستند، استفاده از ماده دافع بی ضرر الزامی است. بنابراین امکان جایگزینی ترکیبی شیمیایی با ساختار پرمترین، با مواد طبیعی از قبیل اسانس و عصاره گیاه اکالیپتوس و اسانس گیاه مورد، بررسی شد. به منظور افزایش ثبات تکمیل، از مواد کمکی معمول نساجی از قبیل بیندر و نرمکن استفاده شد و تأثیر این مواد بر خصوصیت دفع حشرات مورد بررسی قرار گرفت. ارزیابی دافعیت نمونه های عمل شده، با دو روش آزمون مخروط و آزمون بازو در قفس انجام شد. هم چنین تأثیر این تکمیل بر دیگر خواص پارچه مانند نفوذ پذیری هوا و استحکام، با مقایسه نمونه های عمل شده با نمونه شاهد مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آزمون مخروط مشخص نمود که نمونه های عمل شده با att و نمونه های عمل شده با عصاره اکالیپتوس برای 5% پشه ها، و نمونه های عمل شده با اسانس اکالیپتوس و مورد، برای بیش از 50% پشه ها خاصیت گیج کنندگی دارند، بعبارت دیگر عملکرد نمونه های عمل شده با اسانس ها به مراتب بهتر از نمونه عمل شده با عصاره و ماده شیمیایی att است. نتایج این آزمون هم چنین نشان داد که بیندر و نرمکن سیلیکونی استفاده شده علاوه بر افزایش ثبات دافع att بر روی کالا، اثرات هم افزایی با ماده دافع att داشته و میزان گیج کنندگی نمونه های عمل شده با این مواد در مقایسه با نمونه عمل شده با دافع تنها، بیش از 3 برابر شده است، در مورد نمونه های عمل شده با عصاره اکالیپتوس و اسانس مورد و اکالیپتوس، استفاده از این مواد تغییر چشمگیری در خاصیت گیج کنندگی نمونه ها ایجاد نکرد. میزان مرگ ومیر حاصل از این آزمون نیز موید همین نتایج است. به نظر می رسد مواد فرار متصاعد شده از اسانس ها می تواند دافعیت لازم برای تولید منسوجات دافع حشره را ایجاد کند. نتایج ارزیابی دافعیت نمونه ها با آزمون بازو در قفس، مشخص ساخت که زمان حفاظت حاصل از نمونه های عمل شده با اسانس ها حدود 120 دقیقه و نمونه عمل شده با att، حدود 90 دقیقه است، پس در مورد دفع حشرات نیز نمونه های عمل شده با اسانس عملکرد بهتری دارند. به نظر می رسد ماده دافع att و عصاره اکالیپتوس با عمل بر روی سیستم عصبی پوستی حشره و اسانس ها از طریق عمل بر روی سیستم عصبی پوستی و هم چنین مسدود کردن منافذ احساس رطوبت حشره، باعث دافعیت آن ها می شوند. بنابراین برای جایگزینی ماده دافع شیمیایی با مواد طبیعی، از بین عصاره و اسانس گیاهان، اسانس جایگزین مناسبی به نظر می رسد و عملکرد قابل قبولی ارائه می دهد. ارزیابی استحکام و نفوذ پذیری نمونه ها نشان داد که بیشترین کاهش استحکام در مورد نمونه های عمل شده با بیندر و به طور میانگین حدود 40% بوده که دلیل آن پیوندهای عرضی تشکیل شده است، نفوذپذیری نمونه ها تغییرات جزئی نشان داد. به طور کلی نتایج این آزمون ها نشان می دهد که با استفاده از عملیات تکمیل نساجی و با بهره گیری از اسانس طبیعی گیاهان، می توان خاصیت دفع حشرات در کالای 100% پنبه ای ایجاد کرد، این کالای تکمیل شده کاملاً طبیعی، نتایج قابل قبولی ارایه می دهد. کلمات کلیدی: دافع حشره، حشرات، اسانس، پارچه پنبه ای، آزمون بازو در قفس، آزمون مخروط